Haverleij

Wie wil er niet in een kasteel wonen. Dat moeten Sjoerd Soeters en Paul van Beek hebben gedacht toen ze voor de wijk Haverleij negen kastelen en een vestingstadje ontwierpen. Deze nieuwe wijk ligt iets ten Noordwesten van Den Bosch in een groen landschap achter de dijken van de Maas. Het plan laat het groene landschap intact. Daarvoor is een strategie gehanteerd die me ooit door een stedenbouwkundige is ingefluisterd: “Laat er een paar mensen wonen, dat is de beste garantie dat er niets meer gebouwd mag worden.”

In Haverleij wordt er niet cynisch omgesprongen met de “Not In My BackYard” tactiek. In plaats van een nieuwe wijk tegen een bedrijventerrein van Den Bosch aan te plakken ligt de nieuwbouw verspreid in clusters van 50 tot 450 woningen. Het landschap is naar goed Hollands gebruik zorgvuldig vormgegeven. Centraal ligt een 18 holes golfbaan. Golf en kastelen lijkt de toon te zetten voor wat we in mooi twintigste eeuws Nederlands “gated communities” voor de “happy few” zouden kunnen noemen.

In werkelijkheid zijn de kastelen minder gesloten dan je zou verwachten. Ze hebben allemaal een fraaie oprijlaan en zijn voor iedereen toegankelijk. Sommige ogen wat minder gastvrij. Kasteel Beeckendael ontworpen door Kees Kaan heeft op het oog wat weg van een penitentiaire inrichting maar ook daar wandel je tot op de binnenplaats. Opvallend is dat in deze buitenwijk maar weinig huizen een tuintje hebben. Met het idee dat een succesvolle nieuwbouwwijk uit rijtjeshuizen met een tuin moet bestaan wordt hier op een vriendelijke manier keihard afgerekend.

Het gaat goed met Haverleij. Het land, de bomen, de hagen en de straten liggen er keurig bij. Aan het type auto’s te zien dat her en der geparkeerd staat zijn ook de bewoners welvarend. Binnenkort gaan de laatste twee kastelen in verkoop. Waar in andere Vinexwijken ieder braakliggend terrein een gat in de wijk slaat geven de lege kavels de bestaande kastelen nog even wat meer ruimte. Je zou er bijna willen wonen. Kasteel Holterveste van Michael Graves zou zo in een Disneyfilm passen en het door Sjoerd Soeters ontworpen Leliënhuyze heeft de vrolijke creativiteit van een kinderkasteeltekening.

Het vestingstadje doet denken aan de succesvolle Brabantse buitenwijk Brandevoort. Die wijk bij Helmond is gebaseerd op de ideeën van het New Urbanism. Stedenbouwkundige plannen op een menselijke maat, ingericht voor de voetganger in plaats van voor de auto. In Haverleij is de auto alom tegenwoordig. Door de verspreidde ligging van de kastelen in het landschap zijn de afstanden groot. Voorzieningen zijn er beperkt. Er is een supermarkt in het dorp Engelen aan de rand van het groene plangebied. Voor een bakker moet je vijf kilometer rijden naar Vlijmen. Zelfs in het vestingstadje is geen winkel of café te vinden. Het maakt de vesting zielloos. Een decor dat niet tot leven komt. Dat geldt nog in sterkere mate voor de kastelen. Van vroeger uit zou rond een succesvol kasteel al snel een dorp of een stad groeien. Die organische groei is in dit zorgvuldig geplande landschap uitgesloten. Wat blijft zijn de eenzame kastelen van de nieuwe landheren.